จิตต่างๆ

[รสมน]

โทสมูลจิต ๒

โทสมูลจิต คื อ จิตที่เกิดร่วมกับโทสเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่

หยาบกระด้าง ไม่พอใจในอารมณ์ โทสมูลจิตมี ๒ ประเภท คือ ...


ดวงที่ ๑ โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ

โทสมูลจิตเกิดร่วมกับโทมนัสเวทนา ความรู้สึกไม่สบายใจ และเกิด

ร่วมกับปฏิฆะ (โทสเจตสิก) ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่หยาบกระด้าง เป็นจิตมีกำลัง

เกิดขึ้นโดยไม่อาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๒ โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ

โทสมูลจิตเกิดร่วมกับโทมนัสเวทนาและโทสเจตสิก เป็นจิตมีกำลัง

อ่อน เกิดขึ้นโดยอาศัยการชักจูง



โลภมูลจิต ๘

โลภมูลจิต คือ จิตที่มีโลภเจตสิกเกิดร่วมด้วย จึงทำให้พอใจติด

ข้องในอารมณ์ปรากฏ โลภมูลจิตมี ๘ ประเภท คือ ...



ดวงที่ ๑ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา (โสมนสฺสสหคตํ) ความรู้สึกดีใจ

เป็นสุข เป็นไปกับความเห็นผิด (ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ) คือ มีทิฏฐิเจตสิกเกิดร่วม

ด้วย เป็นจิตมีกำลัง เกิดขึ้นโดยไม่ต้องอาศัยการชักจูง (อสงฺขาริกํ)

ดวงที่ ๒ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา เป็นไปกับความเห็นผิด เป็นจิต

ที่มีกำลังอ่อน เกิดขึ้นโดยอาศัยการชักจูง (สสงฺขาริกํ)

ดวงที่ ๓ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา ไม่เป็นไปกับความเห็นผิด (ทิฏฺฐิ-

คตวิปฺปยุตฺตํ) คือ ไม่มีทิฏฐิเจตสิกเกิดร่วมด้วย เป็นจิตมีกำลัง เกิดขึ้นโดยไม่

ต้องอาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๔ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา ไม่เป็นไปกับความเห็นผิด เป็น

จิตมีกำลังอ่อน เกิดขึ้นโดยอาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๕ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา ความรู้สึกไม่สุขไม่ทุกข์ เป็น

ไปกับความเห็นผิด เป็นจิตมีกำลัง เกิดขึ้นโดยไม่ต้องอาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๖ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา เป็นไปกับความเห็นผิด เป็น

จิตมีกำลังอ่อน เกิดขึ้นโดยอาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๗ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา ไม่เป็นไปกับความเห็นผิด เป็น

จิตมีกำลัง เกิดขึ้นโดยไม่อาศัยการชักจูง

ดวงที่ ๘ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ

โลภมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา ไม่เป็นไปกับความเห็นผิด เป็น

จิตมีกำลังอ่อน เกิดขึ้นโดยอาศัยการชักจูง



โมหมูลจิต ๒

โมหมูลจิต คือ จิตที่เกิดร่วมกับโมหเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่หลง

ไม่รู้ความจริงของสภาพธรรมทั้งหลาย โมหมูลจิตมี ๒ ประเภท คือ ...

ดวงที่ ๑ อุเปกฺขาสหคตํ วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตํ

โมหมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา ประกอบด้วยความสงสัย (วิจิกิจฉา

เจตสิก) ในความจริงของสภาพธรรมทั้งหลาย

ดวงที่ ๒ อุเปกฺขาสหคต  อุทธจฺสมฺปยุตฺตํ

โมหมูลจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา ประกอบกับความฟุ้งซ่าน (อุทธัจ-

จเจตสิก)

อกุศลมูล

มูล คือ ต้นเหตุของอกุศลธรรมทั้งหลายนั้น มี ๓ คือ ...โลภเจตสิก ๑

โทสเจตสิก ๑ โมหเจตสิก ๑ รวมเป็นอกุศลเหตุหรืออกุศลมูล ๓



อกุศลจิต ๑๒ ดวง

อกุศลจิต เป็นจิตที่ไม่ดีงาม เพราะมีอกุศลเจตสิกเกิดร่วมด้วย อกุศล

จิต ๑๒ ดวง ได้แก่ ...โลภมูลจิต ๘ ดวง

โทสมูลจิต ๒ ดวง

โมหมูลจิต ๒ ดวง





กามาวจรจิต เป็นจิตขั้นต้น ซึ่งเกิดดับเป็นปรกติประจำวันทุกขณะ

ไม่ว่าจะหลับหรือตื่น รูปปรมัตถ์เป็นกามอารมณ์ ในบรรดารูปปรมัตถ์ ๒๘ รูปนั้น

รูปปรมัตถ์ที่ปรากฏเป็นอารมณ์ตามปรกติทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจนั้น มี ๗

รูป เรียกว่า โคจรวิสยรูป ( รูปซึ่งเป็นวิสัยเป็นโคจร คือ เป็นรูปที่จิตย่อมเกิด

ขึ้นรู้เป็นปรกติ) ได้แก่ ...

รูปารมณ์ ( วัณณะ ปรากฏเมื่อกระทบจักขุปสาทรูป ) ๑ รูป

สัททารมณ์ ( เสียง ปรากฏเมื่อกระทบโสตปสาทรูป ) ๑ รูป

คันธารมณ์ ( กลิ่น ปรากฏเมื่อกระทบฆานปสาทรูป ) ๑ รูป

รสารมณ์ ( รส ปรากฏเมื่อกระทบชิวหาปสาทรูป ) ๑ รูป

โผฏฐัพพารมณ์ ๓ รูป ( อ่อนหรือแข็งเป็นธาตุดิน ๑ เย็นหรือร้อนเป็น

ธาตุไฟ ๑ ตึงหรือไหวเป็นธาตุลม ๑ ปรากฏเมื่อกระทบกับกายปสาทรูป )



จิตที่เกิดดับตามปรกติในชีวิตทุกๆ ขณะนั้น เป็นจิตขั้นกามาวจรจิต

ซึ่งเป็นไปกับรูปเหล่านี้ คือ มีรูปเหล่านี้เป็นอารมณ์หรือคิดนึกเรื่องรูปเหล่านี้

กามาวจรจิต ๕๔ ดวง คือ ...

อกุศลจิต ๑๒ ดวง

อเหตุกจิต ๑๘ ดวง

กามโสภณจิต ๒๔ ดวง

[รณธรรม ธาราพันธุ์]

ขอบคุณครับ